Co trzeba wiedzieć o podziale majątku?

W momencie zawarcia związku małżeńskiego powstaje małżeńska wspólnota majątkowa, oznacza to, że wszystkie dobra nabyte odtąd przez oboje małżonków są wspólną własnością. Majątek wspólny obejmuje między innymi dochody uzyskiwane z pracy najemnej lub działalności gospodarczej, odkładane przez małżonków oszczędności, przychody na przykład z wynajmu, zyski z papierów wartościowych, to jest całość mienia nabytego w trakcie małżeństwa przez obie strony i przez każdego z małżonków z osobna.

Kiedy jest możliwy podział majątku wspólnego?

Najczęściej podziału majatku dokonuje się w przyapdku rozwodu lub separacji.Dopóki funkcjonuje małżeńska wspólnota majątkowa, nie jest możliwy podział wspólnego majątku, można go dokonać dopiero z chwilą jej ustania. Najczęściej mamy do czynienia z tego rodzaju sytuacją w przypadku rozwodu lub separacji. Podziału majątku można dokonać również w trakcie trwania małżeństwa, jednak zasadniczym warunkiem umożliwiającym jego przeprowadzenie jest najpierw ustanowienie rozdzielności majątkowej czyli poprzez intercyzę, nazywaną fachowo umową majątkową małżeńską. Inną sytuacją, w której automatycznie ustaje wspólnota małżeńska, jest ubezwłasnowolnienie, całkowite lub częściowe jednego z małżonków, jego upadłość lub śmierć.

W przypadku śmierci jednego z małżonków udział zmarłego we wspólnym majątku oraz jego majątek odrębny, jeśli takowy posiadał, przekształcają się w tak zwaną masę spadkową. Żyjący małżonek posiada dalej swój udział we wspólnym majątku oraz zachowuje swój majątek osobisty. Jest ponadto uprawniony do dziedziczenia połowy majątku po zmarłym, a jeżeli zmarły posiada jeszcze innych spadkobierców, oni dziedziczą drugą połowę. Natomiast w przypadku, gdy zmarły nie posiada spadkobierców, którymi są najbliżsi krewni w linii prostej, to drugi małżonek dziedziczy całość jako jedyny spadkobierca.

Podział majątku w czasie trwania małżeństwa

Tak więc majątek wspólny małżeństwa obejmuje mienie nabyte w czasie trwania związku małżeńskiego – dochody z pracy i wspólnego majątku, zyski kapitałowe, środki zgromadzone w funduszach emerytalnych i inne. Inaczej mówiąc, na wspólny majątek składa się wszystko to, co nie wchodzi w skład majątku osobistego, czyli wszystko oprócz dóbr zakupionych przed ślubem, otrzymanych w wyniku dziedziczenia lub darowizny, odszkodowań za utratę zdrowia lub z tytułu zadośćuczynienia za wyrządzoną krzywdę, praw autorskich i pokrewnych, dóbr uzyskanych jako nagroda za osobiste osiągnięcia. Pozostałe mienie stanowi wspólną własność małżeństwa.

Podział wspólnego majątku w trakcie trwania związku małżeńskiego można przeprowadzić drogą sądową, ale można także ustanowić ją przy pomocy aktu notarialnego. Jest to rozwiązanie o wiele lepsze, kosztuje bowiem mniej i można je szybciej przeprowadzić. Rozdzielność majątkowa obowiązuje zaś z chwilą podpisania aktu notarialnego. Naturalnie pierwszym krokiem będzie ustanowienie rozdzielności w formie aktu notarialnego, a dopiero potem umowny podział majątku. Od tej chwili każdy z małżonków ma swój majątek osobisty, a istniejący dotychczas majątek wspólny podlega podzieleniu na równe części, chyba że strony postanowią inaczej. Podziału mienia małżeńskiego można zatem dokonać w czasie trwania związku, ustanawiając najpierw rozdzielność majątkową, a następnie spisując stosowną umowę. Można tego dokonać notarialnie, bądź na drodze postępowania sądowego.

Podział majątku w wyniku rozwodu lub separacji

Również w przypadku rozwodu czy separacji najprostszym i nie powodującym specjalnych kosztów sposobem jest umowa pisemna, zawierająca ustalenia co do rozdzielenia praw majątkowych i ruchomości między rozwodzące się strony. Wymaga ona jednak zgody obojga, a w przypadku, kiedy w grę wchodzi nieruchomość, konieczny jest akt notarialny. Jeżeli małżeństwo postanawia wystąpić o rozwód, a do tej pory miało wspólnotę majątkową, istnieje możliwość porozumienia się przed rozwodem i szybkiego oraz bezbolesnego załatwienia podziału majątku wspólnego. Pierwszym krokiem będzie ustanowienie rozdzielności w formie aktu notarialnego, a następnym dokonanie umownego podziału majątku.

Jeżeli jednak małżonkom nie udało się w tej kwestii porozumieć, podziału majątku po rozwodzie dokonuje się poprzez złożenie wniosku, w którym wskazuje się podstawę prawną ustania wspólnoty małżeńskiej i opisuje majątek podlegający podziałowi. Prawa do swoich udziałów we wspólnym dorobku mąż i żona zachowują na zawsze, zatem z tego rodzaju wnioskiem można wystąpić nawet kilka lat po rozwodzie, niekoniecznie w toku samej sprawy rozwodowej lub bezpośrednio po niej. Podziałowi podlega tylko majątek wspólny obojga małżonków, a nie podlega majątek osobisty każdego z nich. We wniosku powinno się sprecyzować, jakie dobra wchodzą w skład majątku wspólnego w zakresie ruchomości i nieruchomości i przedstawić swoje roszczenia co do poszczególnych pozycji. Wniosek o podział majątku powinien zatem zawierać propozycję tegoż podziału z uzasadnieniem. Co do zasady oboje małżonkowie mają równe udziały we wspólnym dorobku, jednak na wniosek jednej ze stron sąd może ustalić nierówny podział, na przykład wtedy, kiedy wykazano nierównomierny w znacznym stopniu wkład pracy jednego z małżonków w przysporzenie majątku wspólnego.