O ile strony nie postanowią inaczej, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje wspólność majątkowa, co oznacza, że wszystko to, co mąż i żona nabędą od dnia ślubu, staje się wspólną własnością. W trakcie trwania wspólnoty żadne z małżonków nie może zażądać podziału majątku wspólnego, ani też rozporządzać bez zgody drugiego jego częścią. Możliwość dokonania podziału majątku pojawia się dopiero wówczas, kiedy wspólnota ustaje, bądź na skutek orzeczenia sądowego, w wyniku rozwodu lub separacji, bądź na skutek zgodnie zawartej umowy o rozdzielności majątkowej.
W większości wypadków z postulatem podziału majątku mamy do czynienia w przypadku separacji albo rozwodu, wtedy kiedy na mocy wyroku sądowego małżeństwo jako takie przestaje istnieć. Niekiedy podział majątku przy rozwodzie dokonywany jest jednocześnie z rozprawą rozwodową, niekiedy jednak wymaga to osobnego postępowania sądowego, zawsze na wniosek stron postępowania. W zasadzie oboje małżonkowie mają równy udział w majątku wspólnym, jednak na wniosek jednego z nich sąd może odstąpić od tej zasady i ustalić nierówne udziały, na przykład w sytuacji, kiedy istnieje wyraźna dysproporcja, jeśli chodzi o stopień przysporzenia majątku wspólnego przez któregoś z małżonków, przy czym sąd ocenia także nakłady pracy w wychowaniu dzieci i prowadzeniu gospodarstwa domowego. Inaczej mówiąc, nie zawsze fakt, że na przykład mąż zarabiał znacznie więcej oznacza, że jego udział w majątku wspólnym jest większy niż żony, ponieważ ona zajmowała się domem i dziećmi, zatem jej praca w tym zakresie jest równie istotna. Powodem nierównego podziału majątku przy rozwodzie może też być notoryczne nieróbstwo, marnotrawienie wspólnego dorobku, uchylanie się od obowiązków rodzinnych, nałogi, itd.
W niektórych przypadkach może się zdarzyć, że jeden z małżonków zostanie zupełnie pozbawiony swojego udziału, jeśli na przykład zostawił rodzinę, nie przyczyniając się więc w najmniejszym stopniu do wspólnego majątku. Zawsze nierówny podział majątku przy rozwodzie musi być jednak rzetelnie uzasadniony, dlatego konieczne jest przedstawienie sądowi dowodów w postaci dokumentów, rachunków czy zeznań świadków na poparcie swojego wniosku. Warto też pamiętać, że nie można wnioskować o ustalenie nierównych udziałów stron, jeżeli już wcześniej został przeprowadzony podział majątku wspólnego, dlatego lepiej zadbać o to już podczas pierwszej sprawy rozwodowej.
Ważne jest także ścisłe określenie i oddzielenie tego, co tworzy majątek wspólny od tego, co należy do majątku osobistego obojga małżonków, albowiem podziałowi podlega wyłącznie dorobek wspólny. Tak więc wszystkie prawa i przedmioty zakupione lub otrzymane przed zawarciem małżeństwa wchodzą w skład majątku osobistego, także dobra otrzymane w wyniku spadku lub darowizny w trakcie trwania małżeństwa. Analogicznie przedmioty użytku osobistego oraz między innymi nagrody za osobiste osiągnięcia czy odszkodowania. Nawet jeśli mąż czy żona sprzedadzą dla przykładu samochód nabyty przed ślubem i za to kupią nowy telewizor, to nie będzie on podlegał podziałowi, ponieważ stanowi odrębną, osobistą własność.