Kwestia podziału majątku pojawia się najczęściej w kontekście rozwodu lub separacji. Jednakże nie jest odosobnionym zjawiskiem przeprowadzanie podziału majątku wspólnego małżonków w trakcie trwania związku małżeńskiego, w rezultacie spisania tak zwanej umowy majątkowej małżeńskiej.
Rozdzielność majątkowa i podział majątku w trakcie małżeństwa
Ustanowienie rozdzielności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa umożliwia w miarę proste ustalenie, co stanowi majątek wspólny, a co jest majątkiem osobistym stron. Zawierając małżeństwo nie planujemy oczywiście, że za jakiś czas będziemy przeprowadzać separację czy rozwód. Jednak w razie tego rodzaju sytuacji sąd nie musi przeprowadzać podziału majątku wspólnego, bowiem wszystkie ustalenia prawne zostały zawarte w intercyzie. Na drodze obopólnego porozumienia łatwiej też ustalić, co z posiadanego przez małżonków mienia tworzy majątek wspólny, a zatem podlega podziałowi, a co stanowi majątek osobisty męża i żony. Umowa majątkowa małżeńska i następujący po niej podział majątku wspólnego może okazać się szczególnie przydatny, kiedy jedno z małżonków podejmuje taki rodzaj zatrudnienia, który może spowodować problemy finansowe, na przykład rozpoczyna działalność gospodarczą.
Procedura podziału majątku przeprowadzanego notarialnie
Podział majątku jest możliwy wyłącznie w sytuacji, kiedy ustała wspólnota majątkowa, to jest w wyniku intercyzy, rozwodu lub separacji, śmierci jednego z małżonków, ubezwłasnowolnienia bądź upadłości. W sytuacji, kiedy chcemy dokonać podziału majątku w trakcie trwania małżeństwa, musimy zatem najpierw przeprowadzić rozdzielność majątkową, na drodze sądowej albo poprzez akt notarialny. O ile sądowe ustanowienie rozdzielności może nastąpić, w wyjątkowych wypadkach, na wniosek jednej ze stron, o tyle umowa o rozdzielności, a następnie podział majątku u notariusza, jest możliwy tylko za zgodą obu stron. Wymaga to jednak podwójnej procedury – pierwsza w kolejności musi być umowa majątkowa małżeńska, ustanawiająca rozdzielność, dopiero po niej umowa określająca zasady podziału majątku wspólnego. W praktyce obie umowy można zawrzeć podczas jednej wizyty u notariusza.
Zalety podziału majątku u notariusza
Jeżeli małżeństwo postanawia wziąć rozwód lub separację, a do tej pory obowiązywała w nim wspólnota majątkowa, zawsze można porozumieć się przed rozwodem i polubownie dokonać podziału majątku wspólnego. Naturalnie pierwszym krokiem będzie ustanowienie rozdzielności w formie aktu notarialnego, a potem umowny podział majątku. Na dobrą sprawę obie umowy można podpisać podczas jednej wizyty u notariusza, najpierw o rozdzielności, potem o podziale. Istnieje ponadto możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej sądownie, na wniosek jednej ze stron i nawet bez zgody drugiej strony, ale tylko z istotnych przyczyn.
W pewnych sytuacjach, kiedy w grę nie wchodzi żadna nieruchomość, nie musimy nawet dokonywać podziału majątku u notariusza, wystarczy zwykła umowa pisemna podpisana przez obie strony. Natomiast w przypadku, kiedy w skład mienia do podziału wchodzi nieruchomość, akt notarialny jest konieczny, ale jeśli obie strony działają w porozumieniu, niepotrzebni są na przykład rzeczoznawcy czy pełnomocnicy, co znacznie obniża koszty. Formalności związane z notarialnym podziałem majątku są ponadto uproszczone, a cała procedura trwa znacznie krócej niż sądowa.