Tylko przedmioty majątkowe wymienione w przepisie art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Reszta przedmiotów nabytych w czasie trwania wspólności majątkowej ustawowej wchodzi w skład majątku wspólnego. Wynika to z ogólnej zasady wprowadzonej przez art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
W skład majątku osobistego każdego z małżonków należą między innymi przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej. Wspólność ustawowa powstaje między innymi na skutek:
- zawarcia małżeństwa;
- uchylenia ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego;
- umorzenia postępowania upadłościowego;
- ukończenia postępowania upadłościowego;
- uchylenia postępowania upadłościowego;
- zniesienia separacji.
Do majątku osobistego wchodzą zatem rzeczy, które zostały nabyte przed zawarciem małżeństwa albo w okresie małżeństwa kiedy nie obowiązywała (przejściowo) wspólność majątkowa. Do majątku osobistego będą wchodziły także oczywiście rzeczy nabyte w trakcie małżeństwa, w którym obowiązywała rozdzielność majątkowa (skoro wspólność w tym okresie także nie obowiązywała).
Do majątku osobistego wchodzą rzeczy nabyte przed ślubem
Do majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą przedmioty majątkowe nabyte przed przed zawarciem małżeństwa.
Jeśli zatem jeden z małżonków kupił jakiś przedmiot majątkowy przed zawarciem małżeństwa, to nie wchodzi on w skład majątku wspólnego, ale należy do jego majątku osobistego.
Rzeczy nabyte w trakcie małżeństwa kiedy nie obowiązywała wspólność majątkowa
Do majątku osobistego wchodzą rzeczy nabyte w okresie ubezwłasnowolnienia
W trakcie trwania małżeństwa może się zdarzyć, że wobec jednego z małżonków zostanie wydane postanowienie o ubezwłasnowolnieniu całkowitym lub częściowym. W takiej sytuacji z chwilą uprawomocnienia się takiego postanowienia, ustaje między małżonkami wspólność ustawowa i powstaje ustrój rozdzielności majątkowej.
Na skutek uchylenia ubezwłasnowolnienia ustaje między małżonkami rozdzielność majątkowa i powstaje wspólność ustawowa. Skutek ten następuje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o uchyleniu ubezwłasnowolnienia.
Powstaje więc pytanie, co z przedmiotami majątkowymi nabytymi w okresie między ubezwłasnowolnieniem, a uchyleniem ubezwłasnowolnienia? Otóż przedmioty nabyte w tym czasie wchodzą w skład majątku osobistego małżonka, który je nabył.
Do majątku osobistego wchodzą rzeczy w okresie upadłości jednego z małżonków
W trakcie trwania małżeństwa może dojść do ogłoszenia upadłości jednego z małżonków z powodu jego niewypłacalności. Z dniem uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości ustaje wspólność ustawowa, a w jej miejsce powstaje rozdzielność majątkowa.
Na skutek umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego ustaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, a powstaje wspólność ustawowa.
Także w tym przypadku rodzi się pytanie, co z przedmiotami majątkowymi nabytymi w czasie między ogłoszeniem upadłości jednego z małżonków a umorzeniem, ukończeniem lub uchyleniem postępowania upadłościowego. Przyjmuje się, że przedmioty nabyte w tym okresie wchodzą w skład majątku osobistego małżonka, który je nabył.
Do majątku osobistego wchodzą rzeczy nabyte w okresie separacji
W trakcie trwania małżeństwa każdy z małżonków może żądać, żeby sąd orzekł separację z powodu zupełnego rozkładu ich pożycia. Orzeczenie separacji skutkuje ustaniem między małżonkami wspólności ustawowej. W jej miejsce powstaje natomiast rozdzielność majątkowa. Skutek ten powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o separacji.
Na skutek zniesienia separacji rozdzielność majątkowa ustaje, a w jej miejsce powstaje wspólność ustawowa. Skutek ten następuje w chwili, w której postanowienie o zniesieniu separacji staje się prawomocne.
Przyjmuje się, że przedmioty majątkowe nabyte w czasie między orzeczeniem separacji a zniesieniem separacji wchodzą w skład majątku osobistego małżonka, który je nabył.
Wydatki i nakłady na majątek osobisty podlegają rozliczeniu
Z samego faktu, że pewne przedmioty wchodzą w skład majątku osobistego (a nie majątku wspólnego małżonków), nie wynika jeszcze, aby nie było możliwe prowadzenie żadnych rozliczeń związanych z takim majątkiem (do czego dochodzi najczęściej w przypadku rozwodu).
Małżonek niebędący właścicielem danej rzeczy może żądać zwrotu wydatków i nakładów poczynionych na majątek osobisty drugiego małżonka. Chodzi tutaj o wydatki i nakłady poczynione:
- z majątku wspólnego,
- z majątku osobistego małżonka, który nie jest właścicielem rzeczy.
Jeżeli małżonkowie (ew. byli małżonkowie) nie są w stanie rozliczyć wydatków i nakładów na majątki osobiste polubownie, to zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego w toku postępowania sądowego o podział majątku.
Jeżeli wymaga tego dobro rodziny, sąd może nakazać małżonkowi, na którego majątek osobisty poniesiono wydatki i nakłady jeszcze przed podziałem majątku, także w trakcie trwania małżeństwa.
Ta kwestia zostanie omówiona szerzej w jednym z innych wpisów, które znajdziesz na mojej stronie internetowej.