Zgodnie z zasadą wyrażoną w przepisie art. 31 § Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty lub prawa majątkowe, które zostały nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.
W skład majątku wspólnego wchodzą między innymi prawa nabyte na skutek zasiedzenia.
Czym jest zasiedzenie?
Zasiedzenie jest jednym ze sposobów nabycia określonego prawa na skutek upływu czasu. Pozwala ono uzgodnić stan prawny oraz stan posiadania. Przez zasiedzenie można nabyć prawo własności nieruchomości oraz rzeczy ruchomej.
Posiadacz nieruchomości, który nie jest jej właścicielem nabywa własność, jeśli:
- posiada ją nieprzerwanie przez 20 lat jako posiadacz samoistny;
- jest w dobrej wierze.
Po upływie 30 lat posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, nawet jeśli jest w złej wierze.
Posiadacz rzeczy ruchomej, który nie jest jej właścicielem nabywa własność, jeśli:
- posiada ją nieprzerwanie od 3 lat jako posiadacz samoistny;
- jest w dobrej wierze.
Co można zasiedzieć do majątku wspólnego?
W skład majątku wspólnego mogą wchodzić następujące prawa nabyte przez zasiedzenie:
- prawo własności nieruchomości;
- służebność przesyłu;
- służebność gruntowa (np. służebność przejazdu)
- ustanowione wcześniej użytkowanie wieczyste (zasiedzenie użytkowania wieczystego);
- prawo własności rzeczy ruchomej.
Kiedy zasiedziane rzeczy wchodzą do majątku wspólnego małżonków?
Kiedy może dojść do zasiedzenia przez małżonków?
Prawo nabyte przez zasiedzenie wejdzie w skład majątku wspólnego ustawowego małżonków, jeśli:
- w czasie trwania wspólności ustawowej oboje małżonkowie byli współposiadaczami samoistnymi przez 20 lub 30 lat; albo
- w czasie trwania wspólności ustawowej jeden z małżonków był posiadaczem samoistnym przez 20 lub 30 lat, w zależności do dobrej lub złej wiary; oraz
- termin zasiedzenia zakończył się w czasie trwania wspólności ustawowej.
Tym samym nie jest istotne kto rozpoczął zasiadywani nieruchomości, ale w którym momencie doszło do upływu okresu niezbędnego do zasiedzenia. To właśnie ten moment będzie decydował o tym, czy zasiedzenie nastąpi do majątku wspólnego małżonków.
Na czym polega posiadanie samoistne?
Posiadaczem samoistnym jest ten, kto faktycznie włada rzeczą jak właściciel. Posiadanie samoistne polega więc na faktycznym wykonywaniu uprawnień właściciela.
Z posiadaniem samoistnym mamy na przykład do czynienia, gdy jakaś osoba uzyskała władanie nad nieruchomością na skutek zawarcia umowy przeniesienia nieruchomości, ale nastąpiło to bez zachowania formy aktu notarialnego. Co istotne, władać rzeczą tak jak właściciel można bez istnienia ku temu jakiejkolwiek podstawy prawnej (np. poprzez faktyczne przejęcie nieruchomości bez żadnej umowy).
W skład majątku wspólnego małżonków wchodzi prawo nabyte przez zasiedzenie zarówno wtedy, gdy:
- oboje małżonków było posiadaczami samoistnymi,
- tylko jeden z małżonków był posiadaczem samoistnym.
Dobra i zła wiara w przypadku zasiedzenia do majątku wspólnego
Nabycie własności danego prawa przez zasiedzenie następuje, jeśli posiadacz niebędący właścicielem posiada prawo (np. nieruchomość) nieprzerwanie od 20 lat jako posiadacz samoistny i jest w dobrej wierze, a więc jest w błędzie usprawiedliwionym przez okoliczności, że przysługuje mu prawo do własności.
Po upływie 30 lat posiadacz danego prawa nabywa własność, nawet jeśli jest w złej wierze, a więc jeśli wie lub przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć, że nie jest właścicielem nieruchomości.
Sądy odmiennie oceniają sytuację, w której jeden z małżonków pozostawał w dobrej wierze, podczas gdy drugi pozostawał w złej wierze (np. zdawał sobie sprawę z nieważności zawartej umowy przenoszącej własność nieruchomości). Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że do zasiedzenia powinno dojść w pierwszym możliwym terminie (to jest 20 letnim terminie dla dobrej wiary) ze względu na niepodzielny charakter wspólności majątkowej małżeńskiej.
Zakończenie okresu zasiedzenia w okresie obowiązywania wspólności majątkowej małżeńskiej
Prawo nabyte przez zasiedzenie wchodzi w skład majątku wspólnego, jeśli termin zasiedzenia zakończył się w czasie trwania wspólności ustawowej..
Nieistotny jest w tym przypadku początek biegu terminu zasiedzenia. Może on bowiem rozpocząć się przed powstaniem wspólności ustawowej, jak i w czasie jej trwania.
Co istotne, bez znaczenia pozostaje proporcja długości okresów:
- biegu zasiedzenia biegnącego w okresie bez wspólności majątkowej (np. przed zawarciem małżeństwa),
- biegu zasiedzenia w okresie obowiązywania wspólności majątkowej małżeńskiej.
Decydujący pozostaje tylko moment, w którym doszło do upływu okresu zasiedzenia. Co istotne, nie jest istotny moment złożenia do sądu wniosku o stwierdzenie zasiedzenia, czy też moment wydania przez sąd postanowienia w tej sprawie. Może zatem dojść do sytuacji, że byli aktualni albo byli małżonkowie zostaną współwłaścicielami nieruchomości po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej (np. po rozwodzie lub po podpisaniu intercyzy).
