Kiedy dziedziczenie następuje do majątku wspólnego małżonków?
Z reguły przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie oraz przez zapis wchodzą w skład majątku osobistego każdego z małżonków. Zasada taka dotyczy zarówno:
- dziedziczenia ustawowego,
- dziedziczenia testamentowego.
Od tej zasady istnieją jednak dwa wyjątki:
- w przypadku dziedziczenia testamentowego spadkodawca może określić, że dziedziczenie nastąpi do majątku wspólnego małżonków;
- w przypadku dziedziczenia ustawowego lub testamentowego do majątku objętego wspólnością majątkową ustawową wejdą przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obydwojga małżonków (chyba, że w ramach dziedziczenia testamentowego spadkodawca zadecyduje inaczej).
W przypadku dziedziczenia testamentowego, spadkodawca może jednak postanowić, że dziedziczenie nastąpi do majątku wspólnego małżonków. Musi to jednak zostać wyraźnie wskazane w treści testamentu. Samo powołanie przez spadkodawcę dwójki małżonków do dziedziczenia testamentowego (bez jednoznacznego określenia, że dziedziczenie ma nastąpić do majątku wspólnego) nie spowoduje jeszcze dziedziczenia do majątku objętego wspólnością ustawową. Takie powołanie będzie jedynie powodować dziedziczenie przez dwóch małżonków do ich majątku osobistego.
W przypadku dziedziczenia ustawowego, do dziedziczenia będzie dochodziło zawsze do majątku osobistego małżonków. Jeżeli spadkodawca będzie chciał określić, że do dziedziczenia ustawowego powinno dojść do majątku wspólnego małżonków, to będzie to de facto powodowało sporządzenie testamentu.
Co istotne, to spadkodawca będzie decydował o tym, czy do dziedziczenia dojdzie do majątku wspólnego, czy do majątku osobistego małżonków. Zgodnie z art. 49 § 1 pkt 1) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, małżonkowie nie mogą rozszerzyć wspólności majątkowej małżeńskiej na przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny.
Dziedziczenie przedmiotów urządzenia domowego służących do użytku obojga małżonków następuje do majątku wspólnego
Kolejną zasada dotyczy przedmiotów urządzenia domowego służących do użytku obojga małżonków. Takie przedmioty wchodzą do majątku wspólnego małżonków do użytku obojga małżonków jeżeli zostały nabyte przez dziedziczenie ustawowe, dziedziczenie testamentowe albo przez zapis.
Spadkodawca może jednak spowodować odstąpienie od tej zasady i określić, że przedmioty te będą wchodzić w skład majątku osobistego każdego z małżonków.
Opierając się na doświadczeniu życiowym przyjęto zatem domniemanie, że gdy spadkodawca zdecyduje się przeznaczyć dla jednego z małżonków pozostającego we wspólności majątkowej z drugim małżonkiem, jakiś przedmiot urządzenia domowego, to zazwyczaj jego intencją jest, aby służył on całej rodzinie.
Czym są przedmioty zwykłego urządzenia domowego?
Przedmiotami zwykłego urządzenia domowego służącymi do użytku obojga małżonków są w szczególności rzeczy ruchome stanowiące standardowe wyposażenie mieszkania przeciętnej rodziny i które są powszechnie dostępne i normalnie używane w gospodarstwie domowy.
Przedmioty, o których mowa muszą służyć do użytku obojga małżonków. Oznacza to, nie mogą one służyć wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb małżonka. Oceniając, czy dany przedmiot służy do wspólnego użytku, bierze się pod uwagę także potencjalne przeznaczenie danego przedmiotu. Na przykład, czy z danego urządzenia mogą korzystać oboje małżonkowie, czy tylko jeden z nich.
Jakie przedmioty są przedmiotami zwykłego urządzenia domowego?
Przedmiotami zwykłego urządzenia domowego służącymi do użytku obojga małżonków są na przykład:
- meble pokojowe,
- obrusy,
- pościel,
- firany,
- zasłony,
- żaluzje,
- rolety,
- dywany,
- chodniki,
- sprzęt RTV (radia, telewizory, DVD, kino domowe, odtwarzacze kompaktowe, gramofony z płytami winylowymi),
- odkurzacze,
- froterki,
- meble kuchenne (garnki, talerze, sztućce, szklanki, kubeczki, roboty kuchenne, maszynki do mięsa, miksery oraz inne sprzęty mechaniczne i elektryczne służące do przygotowywania potraw),
- zastawa stołowa,
- srebra,
- porcelana rodowa,
- urządzenia AGD (lodówka, zmywarka, okap, pralka, suszarka,
- sprzęt oświetleniowy (żyrandole, lampy, lampki).
Za przedmioty urządzenia domowego należy także uznać sprzęt sportowy zgromadzony w domowej siłowni, jeśli służy wszystkim domownikom. Chodzi tu np. o:
- bieżnię,
- rower spotowy,
- ławeczkę do ćwiczeń,
- ciężarki.
Jakie przedmioty nie są przedmiotami zwykłego urządzenia domowego?
Do przedmiotów urządzenia domowego nie należą rzeczy, które nie służą prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego. Dotyczy to w szczególności kolekcji przedmiotów gromadzonych przez jednego z małżonków lub odziedziczonych przez niego po przodkach (klasery, obrazy, monety, medale, rzeźby itd.)
W skład przedmiotów urządzenia domowego nie wchodzą również przedmioty służące tylko jednemu z małżonków (np. sprzęt sportowy, sprzęt wędkarski, papierośnica).
Przedmioty nabyte przez zapis zwykły lub zapis windykacyjny mogą wchodzić do majątku wspólnego małżonków
Z reguły przedmioty majątkowe nabyte przez zapis (zwykły lub windykacyjny) wchodzą w skład majątku osobistego. Sporządzając testament spadkodawca może jednak zdecydować, że będą one wchodziły w skład majątku wspólnego małżonków.
Zapis zwykły polega na tym, że spadkodawca przez rozrządzenie testamentowe zobowiązuje spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby.
Natomiast zapis windykacyjny polega na tym, że spadkodawca w testamencie notarialnym postanawia, że oznaczona osoba nabędzie przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być rzecz oznaczona co do tożsamości, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, czy też ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.
