Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?

Co wchodzi w skład majątku objętego wspólnością ustawową?

Do majątku wspólnego małżonków wchodzi każdy przedmiot majątkowy nabyty przez obydwoje małżonków lub jednego z nich w czasie trwania wspólności ustawowej, jeżeli został on z niego wyłączony przez przepis prawny lub małżeńską umowę majątkową (intercyzę).

W skład majątku wspólnego nie wchodzi na przykład:

1. prawo do grobu – z uwagi na swój osobisty (niemajątkowy) charakter;
2. kwota otrzymana przez jednego z małżonków jako zwrot pożyczki udzielonej przed zawarciem małżeństwa;
3. przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków, jeśli zostały nabyte przed powstaniem wspólności;
4. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za usługi osobiste świadczone przez jednego z małżonków w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Do majątku wspólnego małżonków wchodzą szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2. dochody z majątku wspólnego małżonków, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3. wierzytelności;
4. prawa nabyte wskutek zasiedzenia;
5. spółdzielcze prawo do lokalu;
6. prawo do lokalu na podstawie umowy najmu;
7. akcje i udziały w spółkach kapitałowych;
8. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
9. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wynagrodzenie za pracę jako składnik majątku wspólnego małżonków

Do majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską wchodzi wynagrodzenie pobrane za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

Przez działalność zarobkową rozumie się:

1. zatrudnienie na podstawie:
   • – umowy o pracę,
   • – powołania,
   • – wyboru,
   • – mianowania,
   • – spółdzielczej umowy o pracę.
2. działalność wykonywaną na podstawie umów zlecenia,
3. działalność wykonywaną na podstawie umów o dzieło,
4. działalność wykonywaną na podstawie umów o świadczenie usług,
5. działalność gospodarczą albo zawodową.

Wynagrodzenie za pracę dotyczy wszelkich świadczeń jakie otrzymuje pracownik. Chodzi więc nie tylko o wynagrodzenie zasadnicze. W skład majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską wchodzą dodatkowo premie i nagrody, ale także o:

• wynagrodzenie za okres urlopu wypoczynkowego,
• zasiłek wychowawczy,
• diety,
• ryczałty,
• świadczenia z tytułu czasowej niezdolności do pracy,
• wypłaty z racji niewykorzystanego urlopu,
• odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie stosunku pracy,
• bezzwrotne świadczenia z funduszów zakładowych (socjalnego, mieszkaniowego),
• odprawy rentowe, emerytalne i pośmiertne,
• dofinansowanie wczasów,
• pomoc rzeczowa i finansowa,
• świadczenia zwrotne,
• podlegające zwrotowi kwoty nadpłaconego podatku lub składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Identycznie jak wynagrodzenie za pracę traktuje się świadczenia, które pełnią tę samą funkcję ekonomiczną. W skład majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską (wspólnością ustawową) wchodzą zatem także emerytura, renta inwalidzka i odszkodowawcza, stypendia, a także wszelkiego rodzaju świadczenia przyznane na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym.

Dochody z majątku wspólnego i osobistego jako składnik majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską

W skład majątku wspólnego małżonków wchodzą wszelkie dochody z przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej do majątku wspólnego.

W skład majątku wspólnego wchodzą zatem dochody z majątku wspólnego obejmujące:

1. pożytki naturalne,
2. pożytki cywilne,
3. pożytki prawa.

Pożytki naturalne to płody z rzeczy (np. zboże, owoce) oraz odłączone od niej części składowe stanowiące normalny z niej dochód (np. torf lub drewno z lasu) o ile są pozyskiwane według zasad prawidłowej gospodarki. Za pożytek naturalny nie można na przykład uznać drewna uzyskanego w wyniku przekroczenia zakresu normalnej gospodarki leśnej. Z takim przekroczeniem mamy do czynienia w przypadku wykarczowania całości lub części lasu (np. w związku ze zmianą przeznaczenia gruntu).

Pożytki cywilne to dochody, które rzecz przynosi na podstawie danego stosunku prawnego (np. czynsz najmu lub czynsz dzierżawy).

Pożytki prawa to dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (np. odsetki od wierzytelności która stanowi składnik majątku osobistego, czy też odsetki od wkładów oszczędnościowych).

W skład majątku wspólnego małżonków (wspólności ustawowej) wchodzą także dochody osiągnięte z majątku osobistego w trakcie trwania małżeństwa. Dochody te są jednak rozumiane w sposób węższy niż dochody z majątku wspólnego. Po pierwsze, chodzi o tzw. dochody czyste (to jest pomniejszone o obciążenia oraz koszty uzyskania tych dochodów – np. podatek). Po drugie, dochodem nie jest przyrost wartości składnik majątkowego (np. wzrost wartości mieszkania na przestrzeni okresu trwania małżeństwa). Po trzecie, składniki uzyskane na skutek sprzedaży lub utraty składnika majątku osobistego nie wchodzą w skład majątku wspólnego (zasad surogacji, utrzymania wartości majątku osobistego).

Wierzytelności jako składnik majątku wspólnego małżonków

W skład majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską wchodzą wierzytelności nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej. Dotyczy to zwłaszcza wierzytelności wynikających z zarządu majątkiem wspólnym oraz z tytułu wyrządzenia w nim szkody.

Wierzytelność wchodzi do majątku wspólnego małżonków niezależnie od tego, czy stroną umowy będącej źródłem wierzytelności było dwóch małżonków, czy tylko jeden z nich. W pierwszym przypadku oboje małżonkowie są stroną, a w drugim tylko małżonek, który uczestniczył w danej czynności (np. przy zawarciu umowy). Małżonek, który nie uczestniczył w czynności, nie staje się stroną, mimo że wierzytelność powstała na jej skutek wchodzi do majątku wspólnego. Za przykład może posłużyć zawarcie przez jednego z małżonków umowy dzierżawy. Stroną tej umowy jest tylko ten małżonek, jednak wierzytelność z tytułu należnego od dzierżawcy czynszu dzierżawnego należy już do majątku wspólnego.

Mimo, że do dysponowania wkładem na książeczce oszczędnościowej uprawniony jest tylko małżonek, który jest posiadaczem rachunku, w skład majątku wspólnego małżonków wchodzi wierzytelność z tytułu tego wkładu wystawiona na nazwisko tylko jednego z nich. Warunkiem jest jednak to, aby wkład na niej pochodził ze środków objętych wspólnością ustawową.

Prawa rzeczowe jako składnik majątku wspólnego małżonków

Do majątku wspólnego małżonków mogą należeć właściwie wszystkie prawa rzeczowe oprócz praw niezbywalnych, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. służebności osobiste, użytkowanie, prawo dożywocia, prawo pierwokupu, prawo odkupu).

Jeśli jeden z małżonków nabywa prawo majątkowe (np. prawo własności nieruchomość w drodze umowy sprzedaży) w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej i ze środków pochodzących z majątku wspólnego, to zgodnie z zasadami wspólności wspólności majątkowej, małżonek nie będący stroną tej umowy jest osobą współuprawnioną (np. współwłaścicielem nieruchomości).

W takiej sytuacji w księdze wieczystej powinni być wpisani oboje małżonkowie. Często jednak zdarza się, że wpis w księdze wieczystej jest niezgodny z rzeczywistym stanie prawnym. W kontekście majątku wspólnego małżonków nie ma to jednak znaczenia, ponieważ istotne jest to, czy prawo majątkowe zostało nabyte w trakcie trwania wspólności małżeńskiej.

Prawa wynikające z zasiedzenia wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków

W skład majątku wspólnego małżonków wchodzi prawo własności nabyte w wyniku zasiedzenia (np. prawo własności nieruchomości, czy też służebność drogi koniecznej). Istotne znaczenia ma w tym przypadku to, aby termin zasiedzenia (20 lub 30 letni) zakończył się w czasie trwania wspólności ustawowej małzeńskiej.

Prawo nabyte na skutek zasiedzenia wchodzi więc do majątku wspólnego małżonków zarówno wtedy, gdy termin zasiedzenia rozpoczął swój bieg przed powstaniem wspólności ustawowej, jak i w trakcie jej trwania. Kluczowy jest moment upływu tego okresu.

Prawa do lokali w spółdzielniach mieszkaniowych wchodzą do majątku wspólnego

Spółdzielnie mieszkaniowe mogą prowadzić działalność polegającą na przykład na:

• ustanawianiu spółdzielczych lokatorskich praw do lokali mieszkalnych,
• ustanawianiu odrębnej własności lokali mieszkalnych,
• ustanawianiu lokali o innym przeznaczeniu,
• przenoszeniu własności domów jednorodzinnych,
• wynajmowaniu i sprzedaży lokali mieszkalnych lub lokali o innym przeznaczeniu.

Istnieje także możliwość zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu po jego wybudowaniu oraz możliwość żądania ustanowienia odrębnej własności lokalu po jego wybudowaniu.

W skład majątku wspólnego małżonków wchodzi prawo do lokalu w spółdzielni mieszkaniowej pod warunkiem, że zostało nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej.

Prawa wynikające z umowy najmu lokalu mieszkalnego

W skład majątku wspólnego małżonków wchodzą także prawa wynikające z umowy najmu mieszkania jeżeli do zawarcia umowy doszło po zawarciu małżeństwa na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych rodziny.

Prawo najmu nie wchodzi więc w skład majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską jeżlei jeden z małżonków zawarł umowę najmu lokalu w czasie trwania faktycznej separacji dla swoich potrzeb lub potrzeb jego i nowej rodziny.

Ponadto do majątku wspólnego małżonków wchodzi prawo do mieszkania rotacyjnego, przydzielonego w czasie trwania małżeństwa jednemu z małżonków do czasu uzyskania mieszkania spółdzielczego w związku z wniesionym przez niego wkładem mieszkaniowym z jego majątku odrębnego.

Akcje i udziały w spółkach kapitałowych wchodzą w skład majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską

Do majątku wspólnego małżonków (majątku ustawowego) wchodzą także akcje i udziały w spółkach kapitałowych nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej ze środków pochodzących z majątku wspólnego.

Wątpliwości budzi jednak to, jakie skutki wywołuje nabycie w czasie trwania wspólności ustawowej przez jednego z małżonków udziału w spółce z o.o. lub spółce akcyjnej. Rodzi się bowiem pytanie, czy na skutek nabycia udziału małżonek niebędący stroną umowy także uzyskuje status wspólnika oraz w jakim zakresie może realizować prawa wspólnika lub akcjonariusza spółki.

W orzecznictwie sądowym utrwalił się pogląd nie wiążący przynależności udziałów lub akcji do majątku wspólnego małżonków z przyznaniem obydwojgu małżonkom statusu wspólnika lub akcjonariusza oraz możliwości realizowania uprawnień wynikających z członkostwa w spółce. Kwestia przynależności praw i obowiązków z udziałów lub akcji do majątku wspólnego małżonków ze względu na stopień skomplikowania zostanie omówiona szczegółowo w innym wpisie.

Czy środki zgromadzone na ofe lub pracowniczym funduszu emerytalnym wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków?

Środki zgromadzone na otwartych i pracowniczych funduszach emerytalnych wchodzą w skład majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską.

Osoby składające wniosek o przyjęcie do otwartego funduszu emerytalnego (OFE) mają obowiązek złożenia pisemnego oświadczenia o stosunkach majątkowych istniejących między nią a jej małżonkiem. Jeśli małżonków nie łączy wspólność ustawowa, powinni oni także udokumentować sposób uregulowania tych stosunków. Taki obowiązek ma także członek otwartego funduszu, który zawarł związek małżeński po podpisaniu umowy z funduszem. Powinien on także za każdym razem informować o zmianie w zakresie ustrojów majątkowych.

Jeśli członek otwartego funduszu emerytalnego nie dopełnił ciążących na nim obowiązków fundusz nie ponosi odpowiedzialności za wynikłe z tego szkody. Ponadto przyjmuje się, że między małżonkami istnieje wspólność ustawowa albo, że małżeńskie stosunki majątkowe uregulowane są zgodnie z treścią umowy zawartej z otwartym funduszem lub ostatnim zawiadomieniem dokonanym przez członka otwartego funduszu.